Zoektocht naar afkomst en identiteit
Animistic Beliefs en Jeisson Drenth over hun nieuwe AV-liveshow Thức tỉnh
28 maart 2024
door Eelco Couvreur
Muzikanten Linh Luu en Mar Lalihatu – samen Animistic Beliefs – en multidisciplinair kunstenaar Jeisson Drenth groeiden op tussen twee culturen: de Nederlandse en die van het land van herkomst van hun ouders en voorouders. Ze halen inspiratie uit het voortschrijdend inzicht van persoonlijke geschiedenissen die door migratie zijn gekleurd, met de nieuwe audiovisuele show Thức Tỉnh (Ontwaak) als voorlopig resultaat.
Linh, Mar en Jeisson sleutelen in samenwerking met het Muziekgebouw Productiehuis aan de voorstelling die wordt geïnspireerd door hun zoektocht naar afkomst en identiteit. Steeds vaker omarmen ze hun Vietnamees-Chinese, Molukse en Columbiaanse culturen die, toen ze in Nederland opgroeiden, nooit op de voorgrond traden. Die culturen alsnog omarmen, voelt als een nieuw begin. 
Foto: Kenneth Owens
Voor Animistic Beliefs is Thức Tỉnh weer een stap verder verwijderd van de westerse clubmuziek waarmee ze een paar jaar geleden de internationale podia bestormden. Met Jeisson als artistieke partner onderzoeken ze verschillende kunstvormen. Thức Tỉnh bestaat uit vier verschillende scenes van ongeveer een kwartier, ingebed in de muziek van Animistic Beliefs en de visuele ideeën van Drenth. Elektronische muziek is nog altijd het bindmiddel, maar de nieuwe show presenteert ook traditionele akoestische instrumenten en kleding, dans, poëzie en zelfs een schaduwpoppenspel. ‘Een liveshow wordt interessant wanneer je verschillende registers opentrekt en je niet alleen tot muziek en visuals beperkt’, zegt Jeisson. ‘Met kleding of tekst kan je meerdere emoties onderzoeken. Je kan dansen, maar we hebben ook iets te vertellen, willen ergens aandacht voor vragen.’ Linh: ‘In een eerdere show zat ook zo’n break, een onverwacht moment. Het is niet heel ingewikkeld wat er gebeurt, je ziet en hoort opeens poëzie, en daarna meteen, bam, door met waar we mee bezig waren. De emotie van zo’n moment neem je vervolgens mee in het vervolg van de show. En door te dansen kunnen die gevoelens er weer uit, krijgen ze een plek.’
Onder de vleugels van het Muziekgebouw
Sinds 2023 ontwikkelen ze Thức Tỉnh onder de vlag van het Muziekgebouw Productiehuis. Aanstormende generaties musici en makers die internationaal verschil kunnen maken, krijgen tijd en ruimte om nieuwe artistieke projecten te ontwikkelen. ‘Voor ons betekent het simpel gezegd dat we de tijd krijgen om daadwerkelijk producties te maken. Het lijkt zoiets vanzelfsprekend, maar zonder dit soort samenwerkingen is het voor artiesten bijna onmogelijk om langere tijd aan een show te werken. De materialen die we nodig hebben zijn duur. Een rookmachine, grondstoffen om maskers mee te maken, dat soort dingen. Maar het allerbelangrijkste is tijd. De rust die het verschaft om onderzoek te doen, om dingen uit te kunnen proberen zonder je meteen druk te hoeven maken of het een succes wordt.’
Beeld: Dammes Kieft
Expliciet en fysiek
Jeisson: ‘Mijn inspiratie haal ik onder andere uit festivals op het grensvlak van kunst en technologie. Concerten, dans, visuele- en performancekunst en, op festivals die ik tof vind, ook een catharsis-moment op de dansvloer. Bij liveshows met elektronische muziek mis ik vaak het lichaam en de stem, maar zeker ook de boodschap. Waar gaat het werk over? Wat communiceert het? Ik wil niet dat onze show veilig en abstract is, of bijvoorbeeld door een gebrek aan taal letterlijk nietszeggend. Veel liever maak ik expliciet en fysiek werk. Van daaruit is het idee ontstaan om met Animistic Beliefs dit allemaal in één avond te vangen. Een intro met elektronische muziek, een akoestisch deel, een deel waarin wordt gedanst en waar ruimte is voor tekst en poëzie, en op het eind een snoeihard slotstuk. Wellicht dat het in de toekomst andere vormen aanneemt. Voor nu bestaat Thức Tỉnh uit een clubgedeelte van twintig en een performancedeel van veertig minuten.’
Cultuur tonen
Animistic Beliefs en Drenth maken kunst die gaat over de ervaring van een gedwongen en vaak traumatische verplaatsing. Ze vergelijken hun huidige cultuur met die van hun ouders in het land van herkomst en zoeken naar nieuwe manieren om zich tot dat land te verhouden. Ze spelen met de (muzikale) taal van het land van herkomst. ‘Die meerstemmigheid vind ik heel belangrijk,’ zegt Jeisson. ‘In de show hoor je Spaans, Vietnamees en Maleis-Ambonees, met soms een Engelse vertaling die altijd ondersteunend is aan de moedertaal.’ Die identiteiten zijn duidelijk de katalysator van dit soort kunst en muziek. Nakomelingen van gekoloniseerden eisen steeds nadrukkelijker het podium op. ‘Ik heb de behoefte om mijn cultuur te tonen,’ zegt Mar. ‘Die beperkt zich niet alleen tot muziek. Het is ook een andere kant die we van onszelf laten zien.’
Beeld: Dammes Kieft
De hartslag van de Molukken
Op het laatste album van Animistic Beliefs, Merdeka, dat vrijheid in het Indonesisch betekent, klinken samples van traditionele Vietnamese en Molukse instrumenten. Een paar van die instrumenten worden tijdens Thức Tỉnh live op het podium bespeeld, andere zijn gesampled. Mar vertelt het verhaal over de tifa, een tom drum die volgens Wikipedia ook bekend staat als ‘de hartslag van de Molukken.’ Binnen lokale plattelandsdorpen is de tifatrom wat trompetgeschal in Europa is. Na een overlijden, als er een nieuwe burgemeester geïnstalleerd wordt of tijdens een bruiloft trommelen de tifa-ritmes bewoners op. ‘Samen met mijn vader heb ik in een workshop zo’n tifa gemaakt. Zaten we drie maanden lang iedere week in de auto naar Tiel. De tifa hoor je op Merdeka (het nummer ‘Call of the Tahuri’) en in Thức Tỉnh.’
Het is een manier om de geschiedenis een plek in het nu te geven. Niet door het een-op-een te reproduceren, maar door er iets nieuws mee te doen. Traditionele klanken in een moderne, elektronische context plaatsen. Iets soortgelijks doet Jeisson in Thức Tỉnh met een pre-Columbiaanse keramische fluit. ‘Je kan zo’n fluit in het Wereldmuseum (nieuwe naam van het Tropenmuseum, red.) tentoonstellen, maar dan krijgt het onbedoeld een effect van uitsluiting. Kijk, deze cultuur is zo anders, we zetten haar objecten in een museum achter glas. Je esthetiseert voorwerpen die in dat soort culturen vaak symbolen van verbinding zijn. Volgens mij is het veel interessanter om het te gebruiken voor iets nieuws. Dat is wat ik met deze show probeer te doen.’ 
Beeld: Dammes Kieft
Een Indonesische G
Mar maakte een studie van de Indonesische toonladder en gebruikt deze nu vaak in composities van Animistic Beliefs. ‘Als je westerse muziek gewend bent, klinken Indonesische toonladders een soort van vals. Een Indonesische G klinkt net iets hoger dan een westerse G. In Indonesië klinkt bijvoorbeeld ieder gamelanorkest (orkest met traditionele slaginstrumenten, gongs, xylofoons, fluiten red.) net een beetje anders. Die orkesten stemmen de instrumenten op elkaar af. In het Westen gebeurt dat niet, hier moet een C altijd een C zijn. Maar voor ons werken die Indonesische toonladders zo goed omdat ze een heel ander geluid en gevoel geven. Dat inspireert, ook omdat het voor mij vertrouwd klinkt. Het is de muziek die ik als kind bij mijn Molukse familie hoorde.’ Waar Mar de Molukse gemeenschap had en heeft, was Linh op Vietnamese cassettebandjes aangewezen. ‘Vietnamese muziek is best wel verwesterd. Wij luisterden vroeger naar Vietnamese feest- en karaoke-cd’s. Nu speel ik zelf sáo, een traditionele bamboefluit. Wat Mar zegt, herken ik. Voor veel mensen is die muziek lastig te volgen omdat het een samenhang heeft die vanuit een westerse optiek minder logisch klinkt.’ 
Beeld: Dammes Kieft
Queer personen van kleur
Die representatie van verschillende culturen heeft ook een effect op het soort publiek dat naar dit soort shows komt. Jeisson: ‘Het feit dat we alle drie van kleur en queer zijn, dat we alle drie een migratieachtergrond hebben, maakt dat je bepaalde gevoeligheden niet hoeft uit te leggen.’ Aan de overkant van de tafel knikt Linh instemmend. ‘Het begint bij een persoonlijke motivatie om iets te maken, maar als anderen daar troost in vinden is dat heel tof.’ Linh: ‘We horen ook vaak dat het zo tof is om Vietnamees in een clubcontext te horen. Op Mutek (festival in Montreal red.) vertelde iemand dat ze alleen met haar familie thuis Vietnamees praat. Als ze aan Vietnamese muziek dacht, ging het of over de traditionele variant, of over hedendaagse popmuziek en rap. Maar elektronische dansmuziek? Nou ja, dat kan dus ook.’
Thức Tỉnh van Animistic Beliefs en Jeisson Drenth gaat op 10 januari 2025 in première tijdens FIBER x The Rest is Noise