Een platenkast vol verhalen

Interview met Olga Zuiderhoek

7 november 2023

In december staat Olga Zuiderhoek weer in Muziekgebouw aan ‘t IJ. Samen met pianist Gerard Bouwhuis en violiste Heleen Hulst brengt ze het programma Maar wat er ook gebeurt, er klinkt muziek. “De voorstelling dank ik aan Willem Breuker. Het is zijn platenkast waarin ik zit te grasduinen.”

Olga Zuiderhoek zweeft veel jonger de trappen van het Muziekgebouw af dan haar leeftijd doet vermoeden. Vrolijk kijkt ze het gebouw rond. “Het blijft een verrijking tegen alle bezuinigingsidioterie in”, constateert ze. "De geest van de IJsbreker en Jan Wolff zit er nog steeds in. Daar ben ik heel dankbaar voor en daarom ben ik erg blij dat ik hier weer kan spelen.” Stilzitten is er ook niet bij voor de grande dame van het Nederlandse theater. Naast Maar wat er ook gebeurt, er klinkt muziek staat er nog veel meer op het programma. Zo is ze binnenkort weer op tv te zien in de serie Zussen en vanaf 21 december draait de speelfilm Neem me mee in de bioscopen, waarin Zuiderhoek naast onder andere Jeroen Krabbé en Renée Soutendijk te zien is. “Het is een feelgoodfilm over ouderen. Inmiddels ben ik bezig met de opnamen van een film over de toeslagenaffaire. Een belangrijke film. Ik heb mazzel dat ik nog zo actief kan zijn, al zegt het lichaam wel dat ik ouder word.”

Van dat laatste is niets te merken. Ook de muziekvoorstelling Maar wat er ook gebeurt, er klinkt muziek maakt een jeugdig enthousiasme bij haar los. “Het is een reprise”, zegt ze direct. “De voorstelling was de afgelopen twee jaar altijd uitverkocht. We kunnen de shows alleen in december spelen. Die maand houden we vrij. De rest van het jaar spelen Gerard en Heleen in allerlei orkesten en ensembles en heb ik het ook druk met mijn werk. Maar we gaan ermee door tot de mensen niet meer komen.”

De platenkast van Willem Breuker
Dat kan nog wel even duren, want de voorstelling is voor velen een aanstekelijke tocht langs memory lane. “Ik wilde altijd al iets maken over de bijzondere tijd waarin ik geleefd heb. Ik ben geboren in 1946. Ik heb de Tweede Wereldoorlog niet meegemaakt, maar er werd wel veel over gesproken. Daarnaast heb ik de tv en de kleuren-tv zien opkomen, de computer, de mobiele telefoon, noem maar op. Toch zijn dat niet de zaken die blijven hangen. Ik ontdekte hoe belangrijk de muziek is geweest. Ik heb levendige herinneringen aan de concerten waar ik met mijn moeder naartoe ging.”

Natuurlijk is er ook nog steeds de platenkast van Willem Breuker, met wie Zuiderhoek 28 jaar, tot aan zijn dood in 2010, heeft samengeleefd. “Het gaat over mijn twintigste eeuw. Ik plaats mijzelf in die geschiedenis”, benadrukt ze. “Het programma is eigenlijk de schuld van cabaretier Diederik van Vleuten. Hij had een programma gemaakt over zijn familie in Nederlands-Indië aan de hand van een koffer met brieven en attributen van zijn voorouders. Op die manier plaatste hij zijn familie in de geschiedenis die zo voor mij tot leven kwam.”

Thuis in diamant Amsterdam
Dat ze de geschiedenis van de twintigste eeuw aan de hand van muziek kan vertellen, dankt Zuiderhoek mede aan haar moeder. “Mijn moeder ging in de Hongerwinter met mijn oudere zusjes naar het noorden, vanwege de grotere beschikbaarheid van voedsel. Zij zijn daar blijven hangen. Daardoor ben ik geboren in Assen. Toen ik oud genoeg was, nam mijn moeder mij regelmatig mee naar Amsterdam. Ze had een abonnement op de moderne muziekserie in het Concertgebouw. De muziek begreep ik vaak niet, maar ik omarmde haar wel. Zo werd Amsterdam steeds meer de diamant waar ik mij thuis voelde. Veel mensen denken dat ik door Willem bij de muziek ben gekomen, maar hij viel voor mij omdat ik zo om de hedendaagse muziek geef. Ik bezoek het Muziekgebouw - voorheen de IJsbreker -, het Bimhuis en muziekpodium Splendor vaker dan het Concertgebouw. Wij zijn bij elkaar gekomen door onze gemeenschappelijke liefde voor de muziek. De voorstelling dank ik mede aan Willem, het is immers zijn platenkast waarin ik zit te grasduinen. Maar bijvoorbeeld zijn eerste plaat in die kast, Muziek voor snaren, slagwerk en celesta van Béla Bartók, had ik ook in mijn platenkast staan.”

Eerste zin uit lievelingslied
Hoewel de platenkast van Willem Breuker het begin is van alle anekdotes, petites histoires en grote gebeurtenissen waarover Zuiderhoek vertelt, gaat de voorstelling nadrukkelijk niet over hem. “Ik wil niet de weduwe zijn die haar man niet wil vergeten”, zegt de actrice lachend. “Ik zit ook niet achter de Willem Breukerbrug en de Willem Breuker Prijs. Die initiatieven komen van anderen en uiteraard sluit ik mij daar dan graag bij aan." De voorstelling gaat over hoe de twintigste eeuw Zuiderhoek gevormd heeft, betoogt ze. "Voor mij als kind bestond een koningin alleen in sprookjes. Daar was ze ongenaakbaar, maar aan tafel hoorde ik dat oud-koningin Juliana – onze Juul – te zweverig was en ging het over moffen, terwijl je als kind niet eens begrijpt waarom er zoiets als oorlog bestaat. Vandaar ook de titel Maar wat er ook gebeurt, er klinkt muziek. Het is de eerste zin uit het refrein van mijn lievelingslied Wintertenen, luizen en eczeem (de typhus en de kanker en de griep) van Ischa Meijer. Een lied dat alles meteen in perspectief zet. Ook veel muziek valt door de verhalen en gebeurtenissen meer op zijn plek. We eindigen bijvoorbeeld met een heftige vioolsonate van Antheil, geweldig gespeeld door Gerard en Heleen. De mensen, meegenomen in onze muziekvoorstelling, staan dan klaar om dit stomend stuk muziek te ontvangen en te begrijpen waar die muziek vandaan komt.”

Geen kinderen s.v.p.
‘Let op: op nadrukkelijk verzoek van de spelers, neem s.v.p. geen kinderen mee naar de voorstelling’, zo luidt een opvallend verzoek op de website over Maar wat er ook gebeurt, er klinkt muziek. “De voorstelling is intiem en gaat over de wereld die in de fik staat, zoals ook nu”, verklaart Olga Zuiderhoek. “Er komen zware onderwerpen langs. Dat moeten we kinderen niet willen aandoen. Ik kan en mag mij natuurlijk niet bemoeien met de opvoeding van andermans kinderen. Toch is dit wel een vorm van censuur, daar ben ik mij van bewust. Al is het uiteraard wel goed bedoeld, geboren uit liefde.” 

Tekst: Paul Janssen 
Dit artikel verscheen eerder in Vriendenmagazine DichtbIJ

Concerten