De feestelijke rijkdom van Farid Al Atrash
Het Amsterdams Andalusisch Orkest organiseert tijdens het Ud Festival een programma rond Farid Al Atrash (1910-1974). Als ud-speler, zanger, componist en acteur was de Egyptenaar een duizendpoot. Mohamed Aadroun en Abderrahim Semlali, creative director en muzikaal leider van het orkest vertellen over het belang van Al Atrash voor de Arabische muziek.
In een carrière die ruim veertig jaar omspande, schreef Al Atrash honderden liederen en speelde hij in meer dan dertig films. Als ud-speler stond hij op eenzame hoogte. Hij was een muzikale duizendpoot en een vernieuwer. Al Atrash’ repertoire is zo gevarieerd, dat je als luisteraar steeds voor verrassingen komt te staan. Zijn muziek kenmerkt zich door de ingetogen solo’s op de ud, waarin hij plotseling virtuoos kan opvlammen, en liederen die hij met een ongekende, diepe intensiteit zingt. Het orkest bestaat uit violen en qanun (cimbalom) die hij aanvult met keyboard en elektrische gitaar, zonder dat de muziek westers klinkt. In live opnamen lokt zijn muziek steeds opnieuw enthousiaste reacties op uit het publiek.
Muzikale rijkdom
Een programma rond Farid Al Atrash stond hoog op het verlanglijstje van het Amsterdams Andalusisch Orkest. ‘Het is de muziek die onze ouders uit Marokko meebrachten’, zegt Mohamed Aadroun, naast creative director ook oprichter van het orkest, ‘Mijn vader tikte altijd de maat van Farids muziek mee op zijn been. Zo wist ik dat hij het mooi vond.’
‘Het Amsterdams Andalusisch Orkest is begonnen vanuit een simpele vraag: waarom is de cultuur, die we van onze ouders kennen, in Nederland niet te zien, hooguit in een Efteling-achtige setting, of als achtergrond. Wij willen ervoor zorgen dat die muziek een podium krijgt op een manier, die recht doet aan de rijkdom van de muziek.’ De muziek komt uit een immens gebied dat zich uitstrekt van Marokko, via Turkije en de Centraal-Aziatische republieken, tot Xinjiang in het westen van China, de regio waar de Oeigoeren wonen. ‘Mensen in Nederland zijn zich er niet van bewust, dat elk van die landen eigen stijlen hebben, en dat er ook binnen die landen verschillende stijlen bestaan. Die rijkdom raakt buiten beeld als je de muziek presenteert als één ‘oriëntaals’ genre.’
Amsterdams Andalusisch Orkest (foto's: Meesterwerk)
Vernieuwingen
‘De Arabische muziek heeft zich in de vorige eeuw sterk vernieuwd’, vervolgt Abderrahim Semlali, sinds 2017 muzikaal leider van het Amsterdams Andalusisch Orkest. ‘De vernieuwing kreeg een krachtige impuls doordat landen in de Arabische wereld na de Tweede Wereldoorlog onafhankelijk werden en op zoek gingen naar een eigen identiteit. Tegelijkertijd veranderde de focus in muziek. De tekst stond voorop, zoals ook in oude opnamen van de legendarische Egyptische zangeres Oum Kalthoum te horen is. Het publiek reageerde op wat ze zong. Later werd het instrumentale deel steeds verder uitgebreid.’
Daar heeft Farid Al Atrash op ingespeeld. Niet alleen doordat hij de ud een solorol gaf in zijn muziek, maar ook door het introduceren van westerse instrumenten. ‘Hij laat daarin zien hoe je dat kunt doen zonder dat het onecht klinkt’, zegt Aadroun. ‘Daarin kreeg hij navolging, onder meer van de iconische Egyptische zanger Abdel Halim Hafez. In een lied over een jongen die de toekomst wil kennen, roept hij djinns op door klanken uit een keyboard. Net als Farid zocht hij klanken die passen bij wat er gebeurt.’
Feestelijk repertoire
Tijdens het Ud Festival brengt het Amsterdams Andalusisch Orkest een selectie uit het werk van Al Atrash. Aadroun: ‘Er is altijd de verleiding om alleen de grote hits op het programma te zetten. Wij willen echter een breder beeld van hem presenteren met ook prachtige stukken bij die minder bekend zijn. Farid is een dankbare artiest om te presenteren, omdat zijn muziek steeds feestelijk klinkt. Om hem echt tot zijn recht te laten komen hebben we een grotere bezetting nodig, een Amsterdams Andalusisch Orkest XXL. De liederen worden gezongen door Hatim Idar, een waanzinnig goede zanger. Hij gaat Farid niet nadoen, maar een interpretatie brengen, waarin hij zijn eigen virtuositeit en intensiteit inzet.’
Semlali: ‘Farid was een vernieuwer. Die moet je dus niet in een museumkastje stoppen. We eren hem als componist, zanger en ud-speler. We gooien sleutels in het publiek, waarmee de mensen de sloten kunnen openen die naar de cultuur leiden. Misschien kunnen we hen via Farid bij Oum Kalthoum laten uitkomen. Maar uiteindelijk wordt dit een eerbetoon aan Farid én aan de mensen die zijn muziek hierheen gebracht hebben.’
Concert
