Vervreemdend boerenfeest
Een gesprek met Thanasis Deligiannis
Componist en maker Thanasis Deligiannis (1983) wil de Griekse plattelandscultuur uit zijn jeugd het Muziekgebouw binnenhalen. In 2024 begon hij een Muziekgebouw Productiehuis-traject, dat in 2025 uitmondt in een evenement waarbij het volledige Muziekgebouw wordt omgetoverd tot een vervreemdend boerenfeest.
Thanasis Deligiannis groeide op in een muzikale familie op het Griekse platteland. “Mijn moeder is een volksdanseres, afkomstig uit een boerenfamilie, en mijn vader is een traditionele klarinettist”, vertelt hij. “Ik speelde in mijn jeugd percussie en mijn zusje zong. We traden vaak samen op als gezin.” Dat deden ze bijvoorbeeld tijdens de panegyris, een Grieks plattelandsfeest om de lokale heilige te vieren. Deligiannis genoot ervan dat de muziek onderdeel was van een multi-zintuiglijke totaalbeleving: ook de dans, hapjes, onderlinge interactie, entourage (plastic stoelen, tractoren) en achtergrondgeluiden (krekels, schapenbellen) hoorden daar onlosmakelijk bij.
Thanasis Deligiannis (foto Foppe Schut)
Ruimtelijke muziek
Later, als compositiestudent aan de universiteit in Thessaloniki, bleef Deligiannis het belangrijk vinden dat zijn muziek een relatie aangaat met de omgeving. “Ik wilde niet alleen abstracte noten op papier schrijven, maar een hele wereld scheppen waarin het publiek zich kan onderdompelen.” Zijn vroegste experiment met ‘ruimtelijke muziek’ was zijn tweede compositie, waarbij hij de musici al spelend over het basketbalveld van de universiteit liet bewegen. “Maar ik wist nog niet precies wat ik aan het doen was, en mijn docenten wisten zich geen raad met mij.”
Op zoek naar meer creatieve vrijheid stapte Deligiannis in 2007 over naar het Conservatorium van Amsterdam, dat bekend stond om zijn progressieve programma. Een jaar later werd hij aangesteld als assistent-artistiek leider bij het grensverleggende Nieuw Ensemble. “Ons kantoor was in het Muziekgebouw, waarvan ik de sleutel kreeg en waar ik een heleboel concerten en generale repetities mocht bijwonen.” Deze onderdompeling in nieuwe muziek stimuleerde Deligiannis om als componist te gaan experimenteren met een transdisciplinaire werkwijze, waarbij live muziek wordt verrijkt met performance, dans, videoprojecties, geluidsopnames en (objecten in) de ruimte.
.jpg)
Productiehuis-traject
Ook ontwikkelde hij een innige band met het Muziekgebouw. “Ik kreeg een kijkje achter de schermen, zag hoe concerten worden gemaakt en wat er technisch allemaal bij komt kijken. Ik ontdekte dat het Muziekgebouw zelf óók een instrument is, een grote machine die een componist talloze mogelijkheden biedt.” Daarmee heeft Deligiannis al enkele keren gespeeld, bijvoorbeeld toen hij tijdens het talentenprogramma An Evening of Today in 2013 alle stoelen uit de Grote Zaal verwijderde en musici met elkaar liet tennissen. Of tijdens zijn voorstelling ENA ENA in 2022, toen hij het rauwe loading dock van het Muziekgebouw transformeerde tot een nachtclub op het Griekse platteland.
Om zijn band met het Muziekgebouw verder te verdiepen, volgde Deligiannis van mei tot september 2024 een traject bij het Muziekgebouw Productiehuis. Het Productiehuis is in 2023 gestart om vernieuwende mid-career makers de ruimte te bieden voor ontwikkeling en experiment. “Ik kreeg alle vrijheid om artistiek onderzoek te doen”, vertelt Deligiannis. “Mijn centrale vraag was: hoe kan ik componeren mét het gebouw, en een compositie maken speciaal voor deze ruimte? Ik sprak met het technische personeel en observeerde het publiek tijdens concerten, om te zien hoe mensen op de ruimte reageren. Ook maakte ik uitstapjes naar het Nederlandse platteland, waar ik geluidsopnames van het landschap maakte en met boeren sprak. Zij zijn degenen die de mensen in de stad voeden, dus waarom speelt hun wereld eigenlijk geen grotere rol in stedelijke cultuurinstellingen?”
Thanasis Deligiannis (foto Foppe Schut)
Droomlogica
In 2025 hoopt Deligiannis zijn artistieke onderzoek om te zetten in een meerdaags evenement, waarbij hij het platteland – en dan vooral de Griekse plattelandsfeesten – het Muziekgebouw wil binnenhalen. “Enerzijds zie ik een groot contrast: het Muziekgebouw is hoog, strak en modern, terwijl het platteland uitgestrekt is, rommeliger en traditioneler. Maar er zijn ook overeenkomsten, want ook het platteland industrialiseert: je komt er steeds meer grote loodsen, metalen constructies en hypermoderne machines tegen. En zoals het Muziekgebouw door water wordt omringd, zo zijn water en bewatering ook onmisbaar voor het boerenland.”
Tijdens zijn evenement – ‘een performatieve installatie’ – mogen bezoekers vrij door alle ruimten van het Muziekgebouw dwalen, van de foyer en de zalen tot het loading dock, die allemaal in een specifieke sfeer zijn gehuld. “Je wandelt door een fragmentarische wereld vol videobeelden, veldopnames, livemuzikanten, lichten en objecten die ik op boerenfeesten heb gevonden. De route die je kiest, bepaalt hoe je het werk beleeft.” Allerlei soorten muziek vloeien onderling in elkaar over: traditionele Griekse volksmuziek en hedendaagse improvisaties daarop, akoestische en elektronische muziek, experimentele composities en a-capellazang. “Het werk heeft de logica van een droom. Als bezoeker word je geactiveerd om er zelf een geheel van te maken.”
Het meest letterlijk wordt het platteland binnengehaald in het loading dock, waar Deligiannis een druppelende irrigatiemachine zal plaatsen. Diezelfde landbouwmachine speelde eerder een rol in Xirómero/Dryland, een groepsinstallatie in het Griekse paviljoen op de Biënnale van Venetië in 2024, waarvoor Deligiannis samenwerkte met dramaturg Yannis Michalopoulos en een team van Griekse kunstenaars. “Als kind was ik sterk gefascineerd door de irrigatiemachine van mijn opa. Nu hebben we een exemplaar geprepareerd, een beetje zoals je een piano kunt prepareren. De machine is een instrument geworden en vormt het kloppende hart van mijn project.”
Tekst: Myrthe Meester.
Dit artikel verscheen eerder in Vriendenmagazine DichtbIJ.
Muziekgebouw Productiehuis
Dit programmeer je niet, dit maak je
Vooroplopen kan alleen als je de ontwikkeling zelf (mogelijk) maakt, het experiment aangaat, talent ziet en ondersteunt. Met het Productiehuis hebben we de ambitie om de ontwikkeling van muziek, de maker en het werkveld eromheen te stimuleren. We creëren een vruchtbare voedingsbodem waarop makers vrij kunnen experimenteren, onderzoeken, testen en uiteindelijk excelleren. Deze voedingsbodem is niet alleen goed voor de maker, maar ook voor de ontwikkeling van het Muziekgebouw zelf. Zo ondersteunen we niet alleen nieuwe voorlopers in de muziek, maar blijven we zelf ook geïnspireerd en een voorloper in de (inter)nationale muziekwereld.