De muziek weet meer dan wij

In gesprek met componist David Dramm 

12 december 2022
Tekst: Jan Van den Bossche

Componist en performer David Dramm creëerde in samenwerking met Silbersee een compositie en diverse liedteksten voor Stille Nacht am Silbersee, te zien op 20 december 2022 in het Muziekgebouw. Jan Van den Bossche sprak hem over de totstandkoming van deze productie.

Wat was je vertrekpunt?
Alles begon met de brief. Emma Lesuis heeft een prachtige en ontroerende bekentenis geschreven over haar opa, een man die opgroeide in Suriname en in dienst trad van de Koninklijke Nederlandse Marine. Hij kwam naar Nederland en stichtte er een gezin. Na een missie met een onderzeeër in Nieuw-Guinea kwam hij veranderd terug. Wat daar precies gebeurd is weten we niet. Maar Emma’s opa kwam verbitterd thuis, vol woede en heimwee ook naar Suriname, waarnaar hij op late leeftijd terugkeerde en stierf. Zijn verhaal heeft een stempel gedrukt op de verschillende generaties van Emma’s familie.

Het is heel duidelijk een toneeltekst geworden, een prachtige monoloog voor actrice Bodil de la Parra. Het was dus geen libretto met teksten voor liederen of aria’s. Ze had in de tekst wel wat plekken aangeduid waar eventueel gezongen zou kunnen worden, soms was dat maar één regel. Ik was daar erg blij mee, want het gaf me de ruimte om mijn eigen songteksten te schrijven.

Wat inspireerde je in het verhaal van Emma?
Ik werd aangetrokken door de universele thema’s in de tekst: migratie, heimwee, familiegeheimen, huiselijk geweld, stilzwijgen na de oorlog.

Wat de musici betreft, dachten we meteen aan Jonatan Alvarado, een zanger uit Argentinië die ook luit en gitaar speelt. Daarnaast heeft hij als musicoloog een enorme kennis van het Latijns-Amerikaanse repertoire. Ik wist dat hij me kon helpen met het vinden van repertoire dat een gedeeld DNA heeft met de muziek van Suriname. Emma bracht zelf liederen mee die voor haar en de generaties vóór haar veel betekenis hadden. Het allereerste was Blaka rosoe. Toen Jonatan, die dus uit Argentinië komt, dat voor het eerst hoorde, zei hij na tien seconden: ‘die melodie zit ook in het lievelingsnummer van mijn moeder!’ Dat onderstreept het universele karakter van het verhaal, dat dus ook in de muziek zit. De muziek weet meer dan wij. Tradities die mijlenver van elkaar verwijderd zijn, delen dezelfde wortels. En die wortels gaan erg diep.

Daarnaast hebben we de Turkse slagwerker en zangeres Dirge Secil Kuran benaderd. Zij heeft een prachtige stem. Ze voelt zicht thuis in het Engels en het Turks. Misschien heeft haar stem daarom, vooral wanneer ze zonder woorden zingt, een prachtige, bijna tijdloze, geheimzinnige klank die moeilijk thuis te brengen is. Het past in ieder geval goed bij de universaliteit van het geheel.

Hoe ben je als componist te werk gegaan?
Ik ben begonnen met de ploeg, niet met de muziek. Wel heb ik een aantal liederen geschreven, zowel tekst als muziek, die ik gebruik als pilaren in de grotere structuur. Ze zijn gekoppeld aan de grote thema’s van de tekst, niet aan specifieke scènes. Ik wist ook niet waar ze terecht zouden komen; dat hebben we samen met Bodil en de musici op de vloer uitgezocht. Zowel Romain Bischoff als ik zijn gewend om een compositie tijdens de repetities te laten ontstaan. In die zin werken we net als choreografen. Ik kom binnen met een muzikale lijn en enkele concrete nummers, maar niet alles is op voorhand gecomponeerd. We geven ruimte aan de fantasie, intuïtie en kennis van de medemusici.

Als publiek ervaar je een verhaal dat zich in verschillende lagen ontvouwt, en dat becommentarieerd wordt met tekst en muziek. Soms komt de muziek vóór de tekst, als een soort voorspelling. Soms komt de muziek erna, als een nagalm van wat er gezegd wordt.

Tekst en muziek wisselen elkaar ook niet netjes af, soms lopen ze door elkaar en wordt er tegelijkertijd gezongen en gesproken.

Concert