Farid al-Atrash

Een feestelijke rijkdom / 15 mei 2026

Het Amsterdams Andalusisch Orkest presenteert in seizoen 25-26 de serie ‘Cairo’s Golden Age’. Tussen 1930 en 1970 was Caïro het absolute centrum van de Arabische muziek. Grote zangers, componisten en instrumentalisten uit de hele Arabische wereld trokken naar de bruisende Egyptische hoofdstad om carrière te maken.

Het laatste van deze drie concerten is een programma rond Farid al-Atrash (1910-1974). Als udspeler, zanger, componist en acteur was de Egyptenaar een duizendpoot. Mohamed Aadroun en Abderrahim Semlali, respectievelijk creative director van het orkest en violist, vertellen over het belang van Al-Atrash voor de Arabische muziek.

‘Farid was een vernieuwer. Die moet je dus niet in een museumkastje stoppen’

Tekst: René van Peer

In een carrière die ruim veertig jaar omspande, schreef Al-Atrash honderden liederen en speelde hij in meer dan dertig films. Als udspeler stond hij op eenzame hoogte. Hij was een muzikale duizendpoot en een vernieuwer. Al-Atrash’ repertoire is zo gevarieerd dat je als luisteraar steeds voor verrassingen komt te staan. Zijn muziek kenmerkt zich door de ingetogen solo’s op de ud, waarin hij plotseling virtuoos kan opvlammen, en liederen die hij met een ongekende, diepe intensiteit zingt. Het orkest bestaat uit violen en qanun (cimbaloms), die hij aanvult met keyboard en elektrische gitaar, zonder dat de muziek westers klinkt. In liveopnames lokt zijn muziek steeds opnieuw enthousiaste reacties uit bij het publiek.

_{Amsterdam Andalusisch Orkest (foto Marieke Wijntjes)}

Muzikale rijkdom

“Het is de muziek die onze ouders uit Marokko meebrachten”, zegt Mohamed Aadroun, naast creative director ook oprichter van het orkest. “Mijn vader tikte altijd de maat van Farids muziek mee op zijn been. Zo wist ik dat hij het mooi vond Wij willen ervoor zorgen dat zijn muziek een podium krijgt op een manier die recht doet aan haar rijkdom.” De muziek komt uit een immens gebied, dat zich uitstrekt van Marokko, via Turkije en de Centraal- Aziatische republieken, tot Xinjiang in het westen van China, de regio waar de Oeigoeren wonen. “Mensen in Nederland zijn zich niet bewust dat elk van die landen eigen stijlen heeft en dat er ook binnen die landen verschillende stijlen bestaan. Die rijkdom raakt buiten beeld als je de muziek presenteert als één ‘oriëntaals’ genre.”

_{Farid al-Atrash}

Eigen identiteit

“De Arabische muziek heeft zich in de vorige eeuw sterk vernieuwd”, vervolgt Abderrahim Semlali, die in 2017 werd muzikaal leider van het Amsterdams Andalusisch Orkest. “De vernieuwing kreeg een krachtige impuls doordat landen in de Arabische wereld na de Tweede Wereldoorlog onafhankelijk werden en op zoek gingen naar een eigen identiteit. Tegelijkertijd veranderde de focus in muziek. De tekst stond voorop, zoals ook in oude opnames van de legendarische Egyptische zangeres Umm Kulthum te horen is. Het publiek reageerde op wat ze zong. Later werd het instrumentale deel steeds verder uitgebreid.” Daar heeft Farid al-Atrash op ingespeeld. Niet alleen doordat hij de ud een solorol gaf in zijn muziek, maar ook door het introduceren van westerse instrumenten. “Hij laat daarin horen hoe je dat kunt doen zonder dat het onecht klinkt”, zegt Aadroun. “Daarin kreeg hij navolging, onder meer van de iconische Egyptische zanger Abdel Halim Hafez. Net als Farid zocht hij klanken die passen bij wat er gebeurt.”

_{Amsterdam Andalusisch Orkest (foto Foppe Schut}

Dankbare artiest

Tijdens het concert brengt het Amsterdams Andalusisch Orkest een selectie uit het werk van Al-Atrash.
Aadroun: “Farid is een dankbare artiest om te presenteren, omdat zijn muziek steeds feestelijk klinkt.
Semlali: “Farid was een vernieuwer. Die moet je dus niet in een museumkastje stoppen. We eren hem als componist, zanger en udspeler. We gooien sleutels in het publiek, waarmee de mensen de sloten kunnen openen die naar de cultuur leiden. Misschien kunnen we hen via Farid bij Umm Kulthum laten uitkomen. Maar uiteindelijk wordt dit een ode aan Farid én aan de mensen die zijn muziek hierheen gebracht hebben.”

Concert