Tien vragen aan Pavel Kolesnikov en Samson Tsoy

5 maart 2023
tekst: Wenneke Savenije

Het Ragged Music Festival is het geesteskind van twee bevlogen jonge Russische pianisten die samen in Londen wonen, Pavel Kolesnikov en Samson Tsoy. Zij lieten zich betoveren door het Ragged School Museum in Londen met zijn eenvoudige Victoriaanse klaslokalen. Op 29 en 30 april 2023 klinkt de 4e editie van hun Ragged Music Festival in Muziekgebouw aan ’t IJ.


^{Pavel Kolesnikov en Samson Tsoy (foto Eva Vermandel)}

Met het Ragged Music Festival willen jullie ‘ruimte maken voor eerlijke en avontuurlijke muziek te midden van het lawaai van alledag’. Wat beogen jullie daarmee? 
Wij proberen een geïdealiseerde omgeving te creëren, waarin alles wat het musiceren in de weg staat even kan worden uitgesloten. Het festival is echt een zoektocht naar zuiverheid en concentratie. Om dat te bereiken moet je uiterst zorgvuldig werken op relatief kleine schaal. Je moet voortdurend controleren of alles wat je je hebt voorgesteld, artistiek precies zo kan gebeuren als zoals je het je hebt voorgesteld, en de ideeën niet ombui­gen om ze minder dan perfect in de omstandigheden te laten passen. De regel is eenvoudig – als het niet werkt doen we het niet!’

Er vonden al drie edities van Ragged Music in Londen plaats in het Victoriaanse klaslokaal van het Ragged School Museum in Londen. Wordt het heel anders in Amsterdam? 
‘Net zoals elke artiest anders is, heeft ook elke ruimte zijn eigen unieke karakter. Wij zijn gefascineerd door de interacties die ontstaan tussen de ruimte, de muziek en de mensen. We wilden daar graag mee experimente­ren in onze oorspronkelijke setting in het Ragged School Museum en de ruimte daar hielp ons om puurheid en een­voud te bereiken zonder simplistisch te zijn. Tot op zekere hoogte is dit de geest van ons festival geworden, hoewel we nooit hebben geprobeerd om het in verschillende edities te repliceren – we ontdekken het eerder telkens van een andere kant. We zijn erg blij dat we onze eerste ‘reizende’ editie in het Muziekgebouw kunnen gaan doen – het is een ruimte met een interessante uitstraling, een energie die we proberen te kanaliseren in de programme­ring van onze twee dagen. Op die manier zijn de principes van ons werk hetzelfde als in Londen, maar het resultaat is heel anders. Het draagt een watermerk, een stempel van deze bijzondere locatie.’ 

^{Ragged Music festival Londen (foto Léa Thijs)}

Is de ruimte belangrijk om naar muziek te luisteren, mits de akoestiek goed is? 
‘Iedere musicus speelt graag in een mooie concertzaal met een geweldige akoestiek! En toch waagt de kunst zich steeds vaker buiten de speciaal daarvoor bestemde zalen. Daar zijn meerdere redenen voor. Het is de tijdgeest die aanzet tot ontkokering, vloeibaarheid, vervlechting van levensgebieden en kunst. Maar ook, paradoxaal genoeg, is de ervaring van het onverwacht ontmoeten van muziek in onvolmaakte omstandigheden vaak krachtiger dan de comfortabele concertzaalervaring. In zekere zin, durven we te zeggen, is zelfs een goede akoestiek niet altijd een vereiste om de muziek echt te horen. Een belangrijke reden om ‘af te dalen’ naar het Loading Dock van Muziekgebouw aan ’t IJ, of om de zitplaatsen in de grote concertzaal anders in te delen, is om het onbekende, het avontuurlijke, het nieuwe dat in de kern van elk muziekstuk zit, hoe vertrouwd ook, beter over te kunnen brengen.’ 


^{Loading Dock (foto Melle Meivogel)}

Wat is de rol van de Belgische fotografe Eva Vermandel in het festival? 
‘Wij houden allebei erg van beeldende kunst en halen veel inspiratie en kennis uit schilderkunst, fotografie, mode enz. In zekere zin beschouwen we onze concertprogram­ma’s zelfs als een soort tentoonstellingen, waarbij de omstandigheden waaronder de stukken worden gepre­senteerd van cruciaal belang zijn voor de impact. Deze keer hebben we Eva Vermandel gevraagd ons te helpen om het muzikale programma te verrijken, uit te breiden, door te putten uit de onderwerpen en gevoelens die het biedt. Eva is een groot kunstenaar wiens verfijnde, sub­tiele maar krachtige werk voor ons beiden al vele jaren een inspiratie en misschien zelfs een invloed is.

Wij zijn zeer vereerd dat Eva ermee heeft ingestemd deel te nemen door enkele van haar sleutelwerken in deze nogal atypi­sche setting te presenteren. In de geest van onze presentatie van enkele concerten in het Loading Dock ging Eva graag de uitdaging aan om haar werk te tonen in een ruimte die andere oplossingen uitlokt dan een galerie en die daardoor een ander soort band met de kijker opwekt. We proberen de stroom te stimuleren tussen muziek, beeldende kunst en het gebouw en de menselijke emoties en gedachten die het zullen vullen, zodat alles beter samensmelt, dichter bij elkaar komt en in elkaar overvloeit in een weefsel van leven en kunst.’

^{Eva Vermandel (foto Joss McKinley)}

Ik begreep dat Ragged Music Festival gaat over transformatie, zwevend tussen hemel en aarde, leven en dood, het podium en de wereld daarbui­ten. Als in een droom? 
‘Het idee van overgang/transformatie kwam van het Muziekgebouw zelf. Het is een vreemde plek - door zijn ligging voelt het alsof het noch op vaste grond, noch op water staat; het is eenzaam en transparant. Als je over de brug naar binnen gaat, loop je naar de hemel, gezien door het glazen lichaam van het gebouw. Het is enigszins buitenaards, maar tegelijkertijd is het niet exotisch of etherisch. Het is echt, gewoon, functioneel.

Dit bracht onze gedachten, door associatie, bij die ervaring die zo universeel menselijk is en toch zo volkomen eenzaam, onbekend, uiteindelijk mysterieus: de ervaring van het verdwijnen, vertrekken, sterven. Is het een overgang of transformatie, of is het gewoon een eindpunt? Het bleek een zeer fascinerend thema om aan te werken. We beseften al snel dat het heel natuurlijk aanvoelde om het pro­gramma op te bouwen rond de late werken van Sjostakovitsj, die op het einde van zijn leven enkele zeer opmerkelijke uitdrukkingen vond voor dit onuitsprekelijke gebied. Het hele fes­tival werd zo ook een verkenning van de late Sjostakovitsj, een labyrint van invloeden en verbindingen die naar hem en, verder, van hem leiden.’

Op het eerste programma klinken de Pianosonate nr. 6 van Oestvolskaja, de Cellosonate nr. 5 van Beethoven, de Vioolsonate van Sjostakovitsj. Jullie noemen het concert ‘Een monument voor vitaliteit’. Waarom? 
‘Ons openingsconcert is meteen een explosief, krachtig en uitdagend drieluik. Het is op de een of andere manier moeilijk voor te stellen dat deze stukken in een regulier concertseizoen worden samengebracht. Je zou kunnen zeggen dat dit openingsconcert het meest abstracte programma van het festival is; tegelijkertijd lijkt het alsof deze drie monumentale werken zo diep met elkaar verbonden zijn door de bron van hun verbazingwekkende cathartische kracht. Een ding is je dit programma zo voor te stellen– een ander ding is het daadwerkelijk te laten werken. En als grote meesters als violiste Alina Ibragimova en cellist Mario Brunello ermee instemmen om het te proberen en te laten slagen, dan weet je dat dit een unieke kans is. We zijn erg trots op dit programma.’


^{Pavel Kolesnikov en Samson Tsoy (foto: Joss McKinley)}

In het tweede programma klinkt de Chaconne van Bach, sopraan Elena Stikhina zingt Taveners Akhmatova Songs voor sopraan en cello, gevolgd door Schnittke’s Sonate voor viool en piano nr. 2 en Rachmaninovs Symfonische dansen voor twee piano’s. Het gaat over leven, dood en melancholie. Kun je er iets meer over vertellen? 
‘De dingen zijn niet wat ze lijken te zijn in het tweede programma. Het begint met Bachs Cha­conne gespeeld op een zeldzaam, bijna mythisch instrument, de violoncello piccolo, en eindigt met Rachmaninovs Symfonische dansen, een slotwerk dat ongrijpbaar en dubbelzinnig genoeg is, maar dat ook van uitzicht en betekenis verandert wanneer het wordt uitgevoerd op twee piano’s in plaats van door een volledig orkest. En de twee stukken in het midden drijven het idee van een duet tot het uiterste: worden de twee vertolkers werkelijk één door de alchemie van deze vreemde muziek? Dit is het eerste van drie concerten waaraan stersopraan Elena Stikhina deelneemt. De liederen van Tavener zijn zeer zelden te horen en we hebben deze gelegenheid aangegrepen om Elena en Mario aan elkaar voor te stellen, omdat we denken dat ze samen iets heel bijzonders zullen creëren.’


^{Pavel Kolesnikov en Samson Tsoy (foto Joss McKinley)}

Op het derde programma schuift Slagwerk Den Haag aan. Samen met Ibragimova en Brunello speelt Pavel de 15e Symfonie van Sjostakovitsj bewerkt voor pianotrio en slagwerk (arrangement Derevianko). Waarom de keuze voor Late Night en het Loading Dock? 
‘De laatste maten van de 15e Symfonie behoren tot de meest angstaanjagende momenten uit de muziekgeschiedenis. Sjostakovitsj zelf vergeleek ze met het gerinkel en gekletter van medische instrumenten die op het punt staan te sterven. De kamer­versie van deze raadselachtige Symfonie is gemaakt door Victor Derevianko en goedgekeurd door de componist zelf. Het arrangement is prachtig; naar verwachting enigszins verkleind, wint de muziek aan concentratie en wordt zo nog persoonlijker. Het wordt zeer zelden gespeeld, maar we wilden de kans grijpen om deze intens persoonlijke muziek te presenteren als een meer private, intieme erva­ring. We spelen het in het Loading Dock dat relatief klein en op passende wijze heel sober is.’

De laatste dag van het Ragged Music Festival begint met een eerbetoon aan Bach en Sjostakovitsj. ’s Middags klinken er werken van Moessorgski, Brahms en Sjostakovitsj, op de vroege avond gevolgd door werken van Tsjaikovski, Strauss en Schnittke. Jullie sluiten het festival af met Assepoester van Prokofjev in een bewerking voor twee piano’s. Waarom? 
‘Het laatste concert is een naschrift van het festivalpro­gramma. Het is een poging om het festivalthema vanuit een heel andere hoek te bekijken (misschien zelfs met een soort glimlach!). In zekere zin is Prokofjev een com­ponist wiens muzikale wereld mijlenver afstaat van de soberheid en mystiek van de late Sjostakovitsj. Zijn Asse­poester is echter veel meer dan een mooi sprookje: het is intens, opvallend en verraderlijk dubbelzinnig. Het is een adembenemende en complexe kijk op een thema van transformatie en we vonden het passend om af te sluiten met de verdwijnende glissando’s van dit geweldige arran­gement van Mikhail Pletnev.’

^{_{Pavel Kolesnikov en Samson Tsoy (foto Joss McKinley)}}

Hoe lang spelen jullie al samen? 
‘We hebben elkaar in 2007 ontmoet en zijn sindsdien onafscheidelijk! We zijn heel verschillend, sommigen zeggen zelfs tegengesteld. Maar in deze jaren hebben we veel van elkaar geleerd. Meer dan tien jaar geleden begonnen we samen te spelen. Het is een riskante onder­neming als je zo close bent – het is moeilijk om elkaar niet gek te maken tijdens de repetities! Maar tegelijkertijd is het pianoduet misschien wel de meest complexe vorm van een duet – de kwestie van saamhorigheid ligt hier op een ander niveau, vanwege de aard van het instrument. Laat staan dat je dezelfde piano deelt als je met vier handen speelt... je moet echt altijd samen ademen en samen den­ken. En dit is iets wat je niet kunt bereiken zonder echt heel hecht te zijn.’

Dit artikel verscheen eerder in De Nieuwe Muze (mrt/apr 2023)

Alle achtergronden >        Festival home >