Een stem voor vergeten vrouwen

Interview Lucia Lucas | The World's Wife

5 november 2023

In de opera The World’s Wife hervertelt de Britse dichter Carol Ann Duffy oeroude verhalen vanuit een vrouwelijk perspectief, haar landgenoot Tom W Green schreef de muziek. De Nederlandse Jorinde Keesmaat tekent voor de regie en het Ragazze Quartet wist de Amerikaanse bariton Lucia Lucas te strikken voor de hoofdrol. Zij kwam in 2013 uit de kast als trans. Thea Derks sprak met Lucas.

The World’s Wife begon als liederencyclus voor strijkkwartet en sopraan en beleefde in 2017 in Wales zijn wereldpremière. Het immer avontuurlijke Ragazze Quartet stelde voor er een opera van te maken en zowel Duffy als Green reageerde positief; regisseur Jorinde Keesmaat benaderde Lucas: "Zij organiseerde een paar workshops met het Ragazze Quartet om het stuk door te nemen en daarbij leerde ik ook Tom Green kennen."

De samenwerking verliep voorspoedig. "Er hoefde nauwelijks iets te worden veranderd om de sopraanpartij aan te passen aan mijn stemtype", zegt Lucas. "De wijzigingen betroffen vooral het geschikt maken voor een volledig geënsceneerde uitvoering. In een concertante voorstelling zouden we elkaar kunnen aankijken en samen ademhalen, maar in een scenische versie zien we elkaar niet voortdurend. Daarom moesten er wat auditieve ijkpunten worden ingebouwd, waardoor een betere flow ontstond en de show de hele avond fris blijft."

Hedendaags feminisme
De poëzie van Duffy spreekt Lucas zeer aan, maar ze heeft wel enkele kanttekeningen: "De cyclus ontstond in 1999 en staat wel erg in de traditie van het feminisme van toen. Ja, de geschiedschrijving heeft de stem van vrouwen achterwege gelaten of later uitgewist als ze aanvankelijk wél vermeld werden. Maar ik zou graag willen dat Duffy een nieuwe bundel maakte, met andere vrouwen, geschreven vanuit de huidige feministische optiek. Zo worden in enkele passages vrouwen bekritiseerd, dat is tegenwoordig minder acceptabel. Desondanks vind ik dat Duffy op een geweldige manier een stem geeft aan vrouwen van nu die ervaringen delen met de vrouwen in haar gedichten."

Haar eigen visie op de genderkwestie is niet veranderd sinds ze uitkwam als trans: "Ik heb me altijd verbonden gevoeld met vrouwen en moeite en ruimte genomen om over hun ervaringen te zien en te horen, zelfs nog voordat ik uitkwam."

Duffy voert uiteenlopende vrouwen op, onder wie Mrs. Icarus, Salome en Roodkapje, die het recht opeisen te spreken met hun eigen stem. De grootste affiniteit voelt Lucas met koningin Herodes: "Ik wil vrouwen beschermen en zal daartoe alles inzetten wat in mijn macht ligt. Zo zal ik altijd ingrijpen als een vrouw geïntimideerd wordt, vooral door mannen die hun macht willen tonen. Daarnaast identificeer ik me sterk met Demeter, die haar dochter zes maanden per jaar moet afstaan aan de god van de onderwereld. Mét haar voel ik het eeuwige verlies en de vreugde als ik of mijn vrouw weggaat om naar het werk te gaan en weer terugkeert naar huis."

Emotioneel uitputtend
Qua interpretatie krijgt ze veel ruimte van Tom Green: "Hij moedigde me aan te experimenteren met mijn meer zoetgevooisde hoge register en soms rauw uit te pakken in de lagere registers, bijvoorbeeld als ik de wolf in Roodkapje representeer. Veel van het materiaal bestond al, maar ik vind het fijn verschillende vocale technieken te kunnen exploreren."

Keesmaat stelt zich de intrigerende vraag: als een vrouw zingt, hoort het publiek dan haar of spreekt de man door haar? Deze kwestie lijkt extra relevant aangezien Lucas een baritonstem heeft en voorheen vooral het mannelijke vertegenwoordigde. "Mijn stem heeft er volgens mij niks mee te maken", benadrukt Lucas, "voor mij draait het helemaal om het perspectief van de vrouw. De man is weliswaar de katalysator van haar reacties, maar die zijn wel puur de hare. In bijna alle gedichten zit een man, maar slechts in een paar gevallen komt hij er zonder kleerscheuren vanaf, zoals in de verzen van Anne Hathaway."

Lucas zingt vaak zeer mannelijke hoofdrollen, bijvoorbeeld Don Giovanni. Wat is emotioneel zwaarder: het vertolken van de ‘opstandige’ vrouwen in The World’s Wife, of de typische machorollen van het standaard operarepertoire? "Vrouwenrollen zingen is emotioneel uitputtend in bijna elke context. Als je een man speelt, is er over het algemeen minder bespiegeling en veelal hebben de personages ook meer macht. De emotionele muren die zij optrekken maken hen minder gecompliceerd om te repeteren en uit te voeren. De vrouwelijke karakters die ik uitbeeld vergen enorm veel van mijn ziel en ik ben blij hun mijn stem te kunnen lenen."

Krachtige vrouwen
In zijn partituur verwerkte Green referenties aan lange tijd veronachtzaamde vrouwelijke componisten, van Francesca Caccini tot Elisabeth Lutyens. Je zou kunnen stellen dat zij daarmee opnieuw gepasseerd worden, want Green wordt genoemd als componist. Lucas werpt tegen: "Tom heeft zijn werk met liefde gedaan en noemt de componisten wier muziek hij heeft verwerkt met naam en toenaam. Het betreft overigens zelden directe citaten. Sommige verwijzingen zijn wel heel duidelijk, zoals in het slaapliedje van koningin Herodes, dat gerelateerd is aan Che si può fare van Barbara Strozzi."

Het mooiste aan de productie van The World’s Wife vindt Lucas de regie van Keesmaat: "Ik vind het geweldig hoeveel kracht zij in deze vrouwen heeft gelegd. Ze heeft de muziek goed doorgrond en de zeggingskracht van de originele poëzie weten te behouden."

Tekst: Thea Derks
Dit artikel verscheen eerder in Vriendenmagazine DichtbIJ