Drie vragen aan Rob Zuidam

25 maart 2023

In seizoen 22-23 gaan bij ons drie nieuwe werken in wereldpremière, geschreven (mede) in opdracht van het Muziekgebouw en ondersteund door Ammodo. Aan elk van de componisten stelt muziekjournalist Frederike Bernsten dezelfde drie vragen over hun nieuwe compositie. Als derde in de reeks is het nu de beurt aan componist Rob Zuidam. 

Wat is typerend voor jou als componist?
‘Ik schrijf intuïtief en heb geen vast patroon. Tekst vormt een grote inspiratiebron voor mij, woorden, zinnen, verhalen kunnen iets in mij oproepen. Als ik een klankidee in mijn hoofd heb, vind ik het enorm spannend om daar zo dicht mogelijk bij in de buurt te komen. Als ik aan een nieuw stuk begin denk ik altijd: nu ga ik het radicaal anders doen, tabula rasa. Maar uiteindelijk, en eigenlijk al vrij snel in het compositieproces, sluipen er altijd dingen in waarin ik mezelf terug herken.

In mijn muziek concentreer ik me graag op één gemoedstoestand die zich langs allerlei wegen ontwikkelt. Daardoor ontstaat er een heterogeen geheel. Ik heb veel bewondering voor een componist als Morton Feldman, die muziek een uur lang nagenoeg stil kan laten staan. Ik waak ervoor om mezelf en de toehoorder niet te vervelen.’

Wat wilde je schrijven en waarom?
‘Slagwerk Den Haag vroeg me om een stuk voor hen en sopraan Claron McFadden. Claron ken ik goed, ze kan nagenoeg alles. Voor alleen slagwerk schrijven had ik nog nooit gedaan, daar lag een uitdaging. Mijn zoektocht naar een onderwerp vond plaats in de lockdown-periode. De beklemming en beperking die de lockdown met zich meebracht vonden weerklank in The Pit and the Pendulum, een kort verhaal van Edgar Allan Poe. Het is een soort gothic voorloper van Het proces van Franz Kafka en George Orwells 1984. Een terdoodveroordeelde belandt in een pikkedonkere kerker, waar hij wordt omgeven door knagende ratten. Hoe het vonnis voltrokken gaat worden staat niet vast, dat het op een meedogenloze wijze zal plaatsvinden wel.

De innerlijke bespiegelingen van de veroordeelde, diens angsten en overlevingsdrang worden door Poe op magistrale wijze in woorden gevangen. Zijn verhaal zit vol tegenstrijdigheden, wat werkelijkheid is of droom en angstvisioen is lang niet altijd duidelijk. Ook hierin zit er een link met het heden. Uiteindelijk gaat het, als in veel van mijn stukken, over sterfelijkheid. De put staat voor de onvermijdelijkheid van de dood, de slingerende pendule voor het verstrijken van de tijd.’

Wat kan de luisteraar verwachten?
‘Een dramatische liedcyclus, waarin twintig fragmenten uit de tekst van Poe gestalte geven aan de belevingswereld van de veroordeelde. Sommige liederen duren nog geen 45 seconden, andere met gemak vijf minuten. Het geheel klinkt als een vreemde, beklemmende droom. De innerlijke belevingswereld bestaat veel uit liggende, doorklinkende geluiden. Naarmate het stuk vordert, trommelt de realiteit zich steeds meer naar de oppervlakte. Bekkens worden aangestreken met een strijkstok, stiften piepen op een whiteboard, stukken piepschuim knarsen tegen elkaar: er komen allerlei soorten geluiden voorbij.’

Frederike Berntsen

Wereldpremière